Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde, 2006 yılından bu yana bölgedeki kuşlar inceleniyor. Buradaki halkalama istasyonunda bilim insanlarının yanısıra gönüllüler de çalışıyor. Dünyanın ve Türkiye’nin birçok ilinden gönüllüler, halkalama dönemlerinde Türkiye’nin Ermenistan sınırında kalan Iğdır’ın Tuzluca ilçesine bağlı Yukarı Çıyrıklı köyünde bir araya geliyor.

İstasyonun kuşlar ile ilgili bilimsel araştırmalara katkısı büyük. Ancak buradaki bilimsel çalışmalar, bir yandan da bölgede yaşayanların, özellikle de gençlerin yaşamında dönüm noktası haline geliyor.

Kuzey Doğa Derneği Başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, Kars ve Iğdır'da kuşlarla ilgili yaptığı bilimsel çalışmalarla dünya çapında tanınıyor. Halen Amerikanın Utah Üniversite’sinde öğretim görevlisi olarak çalışan Şekercioğlu, Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi’nin bu alanda yeni Türk bilim adamlarının yetişmesi için ayrı bir önemi olduğunu düşünüyor:

"Burada Kafkas Üniversitesi ile ortak yürüttüğümüz çalışmalarda, Türk bilim adamları yabancı meslektaşları ile bilgi alışverişinde bulunuyor. En az bunun kadar önemli bir başka nokta var ki, o da  Türkiye’nin bu ücra sınır köşesinde yaşayan insanlara ilham veriyor olması." 

Henüz 12 yaşındayken kuş halkalamaya başlayan Berkan Demir, istasyonun şimdiye kadarki en genç gönüllüsü.

Şekercioğlu, örnek olarak Berkan Demir'i gösteriyor. Demir, 18 yaşında. 12 yaşından beri o da gönüllü olarak bu istasyona geliyor. Önceleri polis olmak istersen artık bir kuş bilimci olmaya karar vermiş, 

Berkan Demir, Aras Kuş Halkalama İstasyonu'nda çalışmaya annesinin "zorlmasıyla" başladı. Burada gördüklerinden etkilenen Demir için "zorunluluk", bir kaç gün içinde, gönüllülüğe dönüştü. Kuşlar sayesinde kendi yaşadığı köyü ve çevreyi yeniden keşfetti:

"Eskiden bu köyde duramıyordum, burada durmak istemiyordum. 'Büyüyünce' diyordum, 'Artık bu köye gelemeyeceğim, burada ne işim var?' Ama oraya başladıktan sonra köyümde çeşitliliği farkettim. Eskisi gibi kaçmak değil de, burada durup buradaki şeyleri öğrenmek...”

Coğrafya ve İngilizce dersleri Berkan için her zaman sorun olmuştu. Ancak kuşlar sayesinde onların da üstesinden geldi:

"Coğrafyam, harita bilgim berbattı. Kuş halkalama istasyonuna başlayınca, farklı kuş türlerinin yaşadığı farklı ülkeleri de öğrenmeye başladım. Onları bir ders gibi değil, gerçekten öğrenmek istediğim için araştırıyorum. İstasyona gelen yabancıların ortak dili İngilizce olunca bana çok güzel pratik olanağı sağladı ve İngilizce artık benim için zor değil.”

Kayahan Ağırkaya ve diğer gönüllüler her saat başı ağlara ağlara bakıp, takılan kuşları istasyona götürüyor.

Halkalama istasyonunun bir diğer Iğdırlı gönüllüsü Kayahan Ağırkaya (32) İşletme mezunu. Buraya ilk olarak haftasonu etkinliği olsun diye geldi. Ama daha sonra tam zamanlı gönüllülüğe geçti. Ağırkaya, son altı yıldır, her sezonun başından sonuna kadar istasyonda çalışıyor. Kuzey Doğa Derneği, gösterdiği katkıdan dolayı ona maaş önerdi, ancak Ağırkaya ‘gönüllülüğün ruhuna aykırı’ diyerek bunu reddeti. Ağırkaya çevre için bir şeyler yapmak isteyen herkesi gönüllü faaliyetlere katılmaya çağırıyor:

"Bir şeyi korumak önce onu tanımaktan geçiyor. Tanımak için de içinde olmak gerekiyor. Öncelikle harekete geçip, yaşadıkları coğrafyada ya da bir başka yerde gidip doğada bu tür gönüllülük faaliyetlerine katılabilirler.”

Her yıl bahar ve sonbahar aylarında, iki kez yapılan kuş halkalama çalışmalarına 2006 yılından beri yaklaşık 350 kişi gönüllü olarak katıldı. Üniversitelerin ilgili bölümlerinde öğrenci olanlar, amatör kuş gözlemcileri, doğa severler, fotoğraf meraklıları... İsteyen herkes Kuzey Doğa Derneği veya Kafkas Üniversitesinin internet sayfasından gönüllü olmak için başvuruda bulunabilir.

Gönüllü olarak çalışmaya vakti olmayanlara merkez başka bir seçenek daha sunuyor. Bilim adamları ve gönüllülerin nasıl çalıştığını merak edenler, halkalama çalışmalarının yapıldığı ilkbahar ve sonbahar aylarında merkezi ziyaret edebiliyor.

Bilim adamları ve gönüllüler, halkalama sezonu boyunca her işi birlikte yapıyor, aynı ortamda zaman geçiriyor.

Röportaj için araştırma merkezinde olduğumuz sırada çat kapı halkalama istasyonunu ziyaret edenlerle karşılaştık. Merkezde o an kim müsaitse, gelenlere rehberlik ediyor. Merkezin çalışmaları ve herkesin günlük olarak yaptığı işler hakkında kısa bir bilgilendirme yapılıyor.

Merve, Osman Güneş çifti lise öğretmeni. Merkezin çalışmalarını yerel basından ve burayı ziyaret eden arkadaşlarından duymuşlar. O gün, yakalanan bir kuşun ağdan çıkartılmasına, istasyona getirilip halkalanmasına, ölçülerinin kayıt altına alınmasına ve nihayet serbest bırakılmasına tanıklık ettiler.

Yaşadıkları deneğimden memnun aklan Güneş çifti, sonbahar halkalama sezonunda öğrencilerini de merkeze getirme kararı alıyor.

Tuzluca barajı inşa edilirse, Aras vadisi tamamen sular altında kalacak.

Aras Nehri üzerinde birçok irili ufaklı baraj ve HES projesi bulunuyor. Aras Nehri’nin Ermenistan sınırı çıkışında bulunan Tuzluca bölgesine de büyük bir baraj inşa etme planı var. Ancak barajın yapılması halinde kuş araştırmalarının yürütüldüğü alanın tamamı sular altında kalacak. Şekercioğlu, yetkililerin kendilerine, 'kuşların etkilenmeyeceğini, daha iyi bir konaklama ve üreme alanına kavuşacaklarını' söylediğini anlatıyor. Ama o, bu durumun kuşların göç yolunda onarılmaz hasarlara yol açacağını düşünüyor. Konu şu anda yargıda. Çevreciler ise vadinin bir an önce korunan alan ve resmi Kuş Cenneti ilan edilmesini ve bölgedeki Tuzluca Baraj projesinin hemen iptal edilmesini istiyor.