Zira İran, ABD’nin ambargo kararı ortaya çıkana kadar Türkiye’nin en büyük ikinci petrol tedarikçisiydi.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) rakamlarına göre, 2017 yılında Türkiye’ye petrol ihracatında %27’yle ilk sırada olan İran, 2018’in ilk sekiz ayında Türkiye’nin toplam petrol ithalatının %23,83’ünü karşılayarak %25,67 ile ilk sırada yer alan Rusya’nın ardında kalmıştı. Washington yönetimi, ambargo kararını açıkladığı Ağustos ayından sonra Türkiye, İran’dan ithalatı kademeli olarak azalttı. Öyle ki ABD’nin Türkiye’ye diğer yedi ülkeyle birlikte muafiyet tanıdığı Kasım ayında İran’dan hiç petrol ithal edilmedi.

2017 yılında 42 milyon ton petrol ithalatının yaklaşık 10 milyon tonunu İran’dan karşılayan ve her ay ortalama 850 bin ton petrol ithal eden Türkiye, EPDK’nın açıkladığı son veriler dikkate alındığında 2019’un Ocak ayında bu ülkeden 381 bin ton ham petrol dışalımı yapmış. Yeni lider ise 726 bin ile Irak.

Türkiye’nin güney komşusu İran’ın boşalttığı alanı doldurmaya en büyük aday

VOA Türkçe’ye bilgi veren bir kaynak, "İran petrolü Türkiye için çok önemli. Tüpraş rafinerisi her ne kadar İran’dan alımı azaltsa da sahip olduğu tesisin avantajı İran ve Kuzey Irak gibi sert petrolü işleyebilmesinden kaynaklanıyor. Türkiye’nin önünde şu anda iki seçenek bulunuyor. Bir biçimde petrol muafiyetlerini devam ettirmek ya da İran’dan boşalan ihtiyacı Irak’tan sağlamak. Bunun için çalışmalar sürüyor” dedi.

Erdoğan "ABD’nin yaptırımlarına karşı çıkıyoruz, ticaret hacmimizi 30 milyar dolara çıkarmak istiyoruz” demişti

Aslında Türkiye, en başından bu yana İran’a ambargo uygulanmasını engellemek için uğraşıyor. 20 Nisan 2018’de İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin de katıldığı Türkiye İran İş Forumu’nda konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu mesajı en yüksek düzeyde vermişti.

Cumhurbaşkanı, "ABD'nin yaptırım kararının bizi hedefimize ulaşmaktan alıkoymasını engellemek mecburiyetindeyiz. Yaptırımlara karşı çıktığımızı, İran halkını cezalandırmak anlamına geldiğini her platformda açıkça ifade ediyorum. Hedefimiz İran ile ikili ekonomik ilişkilerimizi siyasi ilişkilerimizle aynı seviyeye çıkarmaktır. İkili ticari hacmimizi 30 milyar dolar seviyesine çıkarmayı hedefliyoruz. Maalesef bu şu anki rakamlar hedeflediğimiz seviyenin oldukça altında kaldı” demişti.

Erdoğan’ın konuşmasını yaptığı dönemde Türkiye ve İran arasındaki dış ticaret hacmi 30 milyar dolarlık hedefin üçte biri seviyesindeydi. 2017 yılında Türkiye’nin İran’a ihracatı 3,26 milyar dolar iken ithalat 7,49 milyar dolar idi.

Ulaştırma Bakanı Turhan, Cumhurbaşkanlarının 30 milyar dolar dış ticaret hedefinde ısrarcı

ABD Başkanı Donald Trump, Erdoğan’ın bu sözlerinden üç buçuk ay sonra yaptırımlara resmiyet kazandırdı. Ama iki gün önce İran’a resmi ziyaret düzenleyen Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan’ın açıklamaları Türkiye’nin pozisyonu koruduğunu ortaya koyuyor.

Türkiye-İran 8. Ulaştırma Karma Komisyonu Toplantısı’nda konuşan Turhan, "İran ile Türkiye arasındaki 30 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefi, sağlanan bu koordinasyon ve çalışmayla gerçekleşebilir bir hedeftir. ABD'nin tek taraflı ambargo koyması, iki ülke insanlarının uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarına zeval getirmemek şartıyla bizi çok fazla etkilemeyecektir. Ayrıca sadece iki ülke arasında değil, iki ülkenin üçüncü ülkelerle olan ticaretindeki gelişmelerin sağlanması konusunda da ortak irade ve kararlılığımızı ortaya koyduk” dedi.

Ulaştırma Bakanı, Avrupa ve Asya arasındaki transit tren geçişlerini sağlayabilmek için Türkiye ile İran arasında yeni bir demiryolu hattı üzerinde çalışıldığını da ifade etti.

İran Dışişleri Bakan Yardımcısı: "ABD, İran’dan petrol alan ülkeleri cezalandırıyor, sıfır ihracat politikasını kabul etmemiz mümkün değil”

Bu görüşmeden iki gün sonra İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Abbas Arakçi ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal başkanlığındaki heyetler, ikili ilişkilerle birlikte bölgesel ve uluslararası gelişmeleri masaya yatırdılar. Görüşmeler hakkında taraflar herhangi bir bilgi vermedi.

Ancak Ankara’da gazetecilere konuşan Arakçi, "Biz bütün komşularımızla işbirliği yapıyoruz. ABD ise bölgede kargaşa istiyor. ABD İran’ı kışkırtmak için her yolu deniyor. ABD, İran’dan petrol alan ülkeleri cezalandırıyor. İran için sıfır ihracat politikası izliyor. Petrolde bazı ülkeleri İran’ın yerine geçirmek istiyor. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni İran’ın yerine koymaya çalışıyor. Ama İran petrol üretiminde başka ülkelerin İran’ın yerine geçmesine asla izin vermeyecektir. İran’ın sabrı bitiyor. Sıfır petrol ihracatı politikasını kabul etmemiz mümkün değil. Yakında tepki vereceğiz. Yaşanacak olumsuz gelişmelerin sorumlusu İran olmayacaktır” dedi.

Bu yıla kadar Türkiye’nin ithal ettiği ham petrolü Kocaeli, İzmir, Batman ve Kırıkkale’de rafinerileri bulunan Tüpraş işliyordu.

28 milyon ton kapasiteye sahip Tüpraş’ın hisseleri ABD Başkanı Trump’ın "İran’la gerginlik tırmanabilir” dediği 12 Temmuz 2018 tarihinde 94, 77 TL’den 87,75 TL’ye düştükten sonra 19 Mart’ta 138,94 TL’ye kadar yükseldi. Ve o tarihten beri ise düşüşünü sürdürüyor. 30 Nisan’da ise en son 123 lira 30 kuruştan işlem gördü.

VOA Türkçe’ye bilgi veren bir kaynak, Tüpraş’ın kapasite kullanımında bir sorun yaşamadığını, bu durumu başka ülkelerden telafi edebileceğini ifade etti.

Azerbaycan enerji devi Socar’ın Türkiye’de kurduğu Star rafinerisi ise kademeli olarak 10 milyon ton kapasiteyle devreye girecek.