İsviçre’nin Lozan Kenti’nde P5+1 (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya) ülkeleri ile Tahran Yönetimi arasında sekiz gündür aralıksız süren müzakereler, dün akşam saatlerinde bir sonuca ulaştı.

Ve tarafların kendi kendilerine belirledikleri 31 Mart tarihi aşıldığı halde, 30 Haziran 2015’e kadar nihai bir anlaşmaya kavuşması beklenen mutabakat çerçevesi ortaya çıktı.

İran, uranyum zenginleştirmede kullandığı santrifüjleri 3’te 2 azaltıp elindeki uranyum stokunu 300 kg’a indirmeye ve plütonyum üreten ağır su reaktörünü sökmeye razı olurken, uluslararası toplum da bu uygulamaları sonrası İran’a yönelik yaptırımları kaldırmayı kabul etti.

Anlaşmayı kutlamak isteyen İranlılar başkent Tahran'da sokaklara döküldü.

Anlaşma, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve AB’nin Dış Politika Temsilcisi Mogherini’nin ortak basın toplantısında duyuruldu.

BAŞKOMUTAN OLARAK KONUŞTU

ABD Başkanı Barack Obama, anlaşmanın ardından Beyaz Saray’da düzenlediği basın toplantısında Lozan’da varılan varılan çerçeveyi dünyaya şu sözlerle duyurdu: "Bugün ABD, müttefik ve ortaklarımızla birlikte, İran’la eğer tam olarak uygulanırsa onları nükleer bomba elde etmekten alıkoyacak tarihi bir uzlaşmaya vardı. Başkan ve Başkomutan olarak, Amerikan halkının güvenliğinden daha büyük bir sorumluluğum yok. Ve ben, eğer bu çerçeve bir nihayete, kapsamlı bir anlaşmaya ulaşırsa bunun ülkemizi, müttefiklerimizi ve dünyamızı daha güvenli hale getireceğine ikna oldum.”

* İran, elindeki santrifüjleri 3’te 2 azaltacak. Böylece sayı 19 binden 6104’e düşecek. Bunların da 10 yıl boyunca sadece 5060’ı zenginleştirme faaliyetinde bulunacak.

* İran, 15 yıl boyunca elindeki uranyum stoklarını yüzde 3.67’den fazla zenginleştirmeyecek.

* İran elindeki 10 bin kg düşük zenginleştirilmiş uranyumu azaltıp, 15 yıl boyunca sadece yüzde 3.67 zenginleştirilmiş olarak 300 kg uranyum bulunduracak.

* İran 15 yıl boyunca yeni zenginleştirme tesisi kurmamayı da kabul etti.

* İran’ın şu anda 2-3 ay olan, nükleer silah için malzeme edinme süresi bir yıla uzatılacak. Ve bu süre en az 10 yıl boyunca geçerli olacak.

* İran, Fordo tesisinde en az 15 yıl uranyum zenginleştirmeyecek. İran, Fordo’yu araştırma merkezi, fizik, teknoloji gibi barışçıl alanlarda çalışan bir tesise dönüştürecek.

* İran, sadece Natanz’da uranyum zenginleştirme faaliyeti yürütecek. Natanz’daki 1000 adet 2. nesil santrifüjleri sökecek ve bunları 10 yıl boyunca UAEA’nın gözetiminde tutacak.

* UAEA’nın Natanz, Fordo dahil İran’ın tüm nükleer tesislerine düzenli erişimi olacak. Müfettişlerin, İran’ın nükleer programını destekleyen tedarik zincirlerine de erişimi olacak. İran, deklare edilmiş veya edilmemiş olsun UAEA’ya geniş teftiş yetkileri tanıyan Ek Protokolü uygulamayı kabul etti.

* İran, nükleer silah yapımında kullanılabilecek plütonyum üreten Arak’taki ağır su reaktörünü P5+1’in kabul edeceği şekilde yeniden tasarlamayı ve inşa etmeyi kabul etti.

* İran taahhütlerine uyarsa yaptırımlar yumuşatılacak. UAEA’nın bunu doğrulamasının ardından ABD ve AB’nin nükleer program ilişkili yaptırımları askıya alınacak. İhlal olursa yaptırımlar anında yeniden devreye girecek. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden çıkan tüm yaptırımlar da İran’ın anlaşma şartlarını yerine getirmesinin hemen ardından kaldırılacak.

İsrail İstihbarat Bakanı Yuval Steinitz, "İran'ın nükleer silah edinmesi tehlikesine karşı askeri harekat da dahil tüm seçenekler masada" dedi.

Steinitz, İran'ın 5+1 ülkeleriyle yürüttüğü nükleer müzakerelere ilişkin İsrail radyosuna yaptığı açıklamada, tüm tehlikelere diplomasi ve istihbarat yoluyla karşı koymaya çalışacaklarını belirterek, "Başka seçeneğimiz kalmaması durumunda ise askeri seçenek de masada" diye konuştu.

ABD'nin, İran'a yönelik muhtemel bir askeri harekata karşı çıktığı yönünde soru sorulması üzerine, "İsrail'in, 1981'de Irak'taki Osirak Nükleer Santrali'ni tek taraflı vurmasını" hatırlatan Steinitz, "O operasyon ABD ile mutabakata varılarak yapılmamıştı. İran'ın nükleer silah edinmesi tehlikesine karşı askeri harekat da dahil tüm seçenekler masada" dedi.Steinitz, "Başbakan (Binyamin Netanyahu), İran'ın nükleer bir güç olmasına izin vermeyeceğini açıkça söyledi" ifadesini kullandı.

İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri ABD, Rusya, İngiltere, Fransa ve Çin ile Almanya'dan oluşan 5+1 ülkeleri arasında, İsviçre'nin Lozan kentinde yürütülen nükleer müzakerelerin çerçeve anlaşması için belirlenen süre 31 Mart günü dolmasına rağmen görüşmelere ABD ve İran Dışişleri Bakanları ve iki ülke teknik heyetleri düzeyinde bugün de devam ediliyor.